Μαριάνθη Σπουργίτη, Ψυχολόγος – www.psychologynow.gr
Όταν οι γονείς θέλουν να διδάξουν στα παιδιά τους τα όρια μέσα στην οικογένεια, συνήθως χρησιμοποιούν την αμοιβή ή την τιμωρία ως μεθόδους. Η αμοιβή αναφέρεται στην παραχώρηση κάποιου θετικού ερεθίσματος, έπειτα από μια επιθυμητή συμπεριφορά (π.χ. η σοκολάτα όταν το παιδί τελειώσει τα μαθήματά του), ενώ η τιμωρία στην απομάκρυνση κάποιου θετικού ερεθίσματος, έπειτα από μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά (π.χ. η απομάκρυνση ενός αγαπημένου παιχνιδιού όταν το παιδί κάνει μια ζημιά).
Ωστόσο, οι μέθοδοι αυτοί έχουν κάποια βασικά μειονεκτήματα:
1) Καθιστούν τους γονείς υπεύθυνους για την συμπεριφορά των παιδιών τους
2) Εμποδίζουν τα παιδιά να μάθουν να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις
3) Υπονοούν ότι αναμένεται η αποδεκτή συμπεριφορά μόνο μπροστά στους γονείς
4) Προκαλούν αντιδράσεις.
Ο Ρούντολφ Ντράικωρς (Rudolf Dreikurs, 1897–1972) ήταν ένας Αμερικανός ψυχίατρος, ο οποίος ανέπτυξε περαιτέρω την θεωρία του Άλφρεντ Αντλέρ για την ατομική ψυχολογία, σε ένα σύστημα κατανόησης των σκοπών της κακής διαγωγής των παιδιών και της ενθάρρυνσης της συνεργατικής συμπεριφοράς χωρίς την χρήση αμοιβής ή τιμωρίας. Ο ίδιος εισήγαγε τις έννοιες των φυσικών και λογικών συνεπειών.
Οι λογικές συνέπειες αναφέρονται στα λογικά αποτελέσματα που ακολουθούν μια συμπεριφορά, είτε είναι επιθυμητή είτε όχι (π.χ. αν το παιδί πάει αδιάβαστο στο σχολείο, θα εκτεθεί στον δάσκαλο και στους συμμαθητές του). Αντίθετα, οι φυσικές συνέπειες αναφέρονται στα αποτελέσματα που ακολουθούν φυσικά μια συμπεριφορά (π.χ. αν το παιδί βγει στην βροχή χωρίς ομπρέλα, θα βραχεί). Βέβαια, οι φυσικές συνέπειες δεν είναι πάντοτε εύκολα εφαρμόσιμες, ειδικά όταν κινδυνεύει η σωματική ακεραιότητα του παιδιού. Για παράδειγμα, αν το παιδί σκαρφαλώνει τα δέντρα, η φυσική συνέπεια είναι πως μπορεί να γλιστρήσει και να πέσει. Ωστόσο, δεν μπορεί ο γονιός, να επιτρέψει να συμβεί κάτι τέτοιο. Για αυτό και είναι προτιμότερες οι λογικές συνέπειες.
Ποια είναι όμως τα πλεονεκτήματα των λογικών συνεπειών έναντι της τιμωρίας;
1. Οι λογικές συνέπειες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των παιδιών, ενώ η τιμωρία εκφράζει την δύναμη της εξουσίας που την εφαρμόζει. Για παράδειγμα: “Κώστα καταλαβαίνω πως θέλεις να απολαύσεις την ταινία στην τηλεόραση, όμως εγώ και η μητέρα σου είμαστε κουρασμένοι και θέλουμε να κοιμηθούμε. Χαμήλωσέ την ή πήγαινε στο δωμάτιο σου. Εσύ αποφασίζεις” (λογικές συνέπειες). “Σου είπα να κλείσεις την τηλεόραση! Τι δεν καταλαβαίνεις; Η μητέρα σου και εγώ θέλουμε να κοιμηθούμε!” (τιμωρία).
2. Οι λογικές συνέπειες έχουν άμεση σχέση με την συμπεριφορά, ενώ η τιμωρία είναι αυθαίρετη. Για παράδειγμα: “Σήμερα θα σκουπίσω το σπίτι. Αλλά όσο έχεις εσύ πεταμένα τα παιχνίδια στο πάτωμα, δεν μπορώ. Για αυτό πρέπει να τα μαζέψεις, αλλιώς θα τα πετάξω. Εσύ αποφασίζεις” (λογικές συνέπειες). “Χίλιες φορές σου έχω πει να μαζεύεις τα παιχνίδια σου! Τώρα πως θα σκουπίσω εγώ; Καλά θα κάνεις να ξεχάσεις την σαββατιάτικη έξοδο!” (τιμωρία).
Όταν οι γονείς θέλουν να διδάξουν στα παιδιά τους τα όρια μέσα στην οικογένεια, συνήθως χρησιμοποιούν την αμοιβή ή την τιμωρία ως μεθόδους. Η αμοιβή αναφέρεται στην παραχώρηση κάποιου θετικού ερεθίσματος, έπειτα από μια επιθυμητή συμπεριφορά (π.χ. η σοκολάτα όταν το παιδί τελειώσει τα μαθήματά του), ενώ η τιμωρία στην απομάκρυνση κάποιου θετικού ερεθίσματος, έπειτα από μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά (π.χ. η απομάκρυνση ενός αγαπημένου παιχνιδιού όταν το παιδί κάνει μια ζημιά).
Ωστόσο, οι μέθοδοι αυτοί έχουν κάποια βασικά μειονεκτήματα:
1) Καθιστούν τους γονείς υπεύθυνους για την συμπεριφορά των παιδιών τους
2) Εμποδίζουν τα παιδιά να μάθουν να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις
3) Υπονοούν ότι αναμένεται η αποδεκτή συμπεριφορά μόνο μπροστά στους γονείς
4) Προκαλούν αντιδράσεις.
Ο Ρούντολφ Ντράικωρς (Rudolf Dreikurs, 1897–1972) ήταν ένας Αμερικανός ψυχίατρος, ο οποίος ανέπτυξε περαιτέρω την θεωρία του Άλφρεντ Αντλέρ για την ατομική ψυχολογία, σε ένα σύστημα κατανόησης των σκοπών της κακής διαγωγής των παιδιών και της ενθάρρυνσης της συνεργατικής συμπεριφοράς χωρίς την χρήση αμοιβής ή τιμωρίας. Ο ίδιος εισήγαγε τις έννοιες των φυσικών και λογικών συνεπειών.
Οι λογικές συνέπειες αναφέρονται στα λογικά αποτελέσματα που ακολουθούν μια συμπεριφορά, είτε είναι επιθυμητή είτε όχι (π.χ. αν το παιδί πάει αδιάβαστο στο σχολείο, θα εκτεθεί στον δάσκαλο και στους συμμαθητές του). Αντίθετα, οι φυσικές συνέπειες αναφέρονται στα αποτελέσματα που ακολουθούν φυσικά μια συμπεριφορά (π.χ. αν το παιδί βγει στην βροχή χωρίς ομπρέλα, θα βραχεί). Βέβαια, οι φυσικές συνέπειες δεν είναι πάντοτε εύκολα εφαρμόσιμες, ειδικά όταν κινδυνεύει η σωματική ακεραιότητα του παιδιού. Για παράδειγμα, αν το παιδί σκαρφαλώνει τα δέντρα, η φυσική συνέπεια είναι πως μπορεί να γλιστρήσει και να πέσει. Ωστόσο, δεν μπορεί ο γονιός, να επιτρέψει να συμβεί κάτι τέτοιο. Για αυτό και είναι προτιμότερες οι λογικές συνέπειες.
Ποια είναι όμως τα πλεονεκτήματα των λογικών συνεπειών έναντι της τιμωρίας;
1. Οι λογικές συνέπειες αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των παιδιών, ενώ η τιμωρία εκφράζει την δύναμη της εξουσίας που την εφαρμόζει. Για παράδειγμα: “Κώστα καταλαβαίνω πως θέλεις να απολαύσεις την ταινία στην τηλεόραση, όμως εγώ και η μητέρα σου είμαστε κουρασμένοι και θέλουμε να κοιμηθούμε. Χαμήλωσέ την ή πήγαινε στο δωμάτιο σου. Εσύ αποφασίζεις” (λογικές συνέπειες). “Σου είπα να κλείσεις την τηλεόραση! Τι δεν καταλαβαίνεις; Η μητέρα σου και εγώ θέλουμε να κοιμηθούμε!” (τιμωρία).
2. Οι λογικές συνέπειες έχουν άμεση σχέση με την συμπεριφορά, ενώ η τιμωρία είναι αυθαίρετη. Για παράδειγμα: “Σήμερα θα σκουπίσω το σπίτι. Αλλά όσο έχεις εσύ πεταμένα τα παιχνίδια στο πάτωμα, δεν μπορώ. Για αυτό πρέπει να τα μαζέψεις, αλλιώς θα τα πετάξω. Εσύ αποφασίζεις” (λογικές συνέπειες). “Χίλιες φορές σου έχω πει να μαζεύεις τα παιχνίδια σου! Τώρα πως θα σκουπίσω εγώ; Καλά θα κάνεις να ξεχάσεις την σαββατιάτικη έξοδο!” (τιμωρία).