Όταν τα παιδιά μας χτυπήσουν το κεφάλι τους, βάζουμε πάγο στα χτυπήματα τους για 2-3 λεπτά, για να μουδιάσει λίγο πόνος. Για πολλά χρόνια, κάθε φορά που είχα να αντιμετωπίσω ένα οξύ διάστρεμμα στον αστράγαλο, έβαζα πάγο για 20 λεπτά, με την πεποίθηση πως και ο πόνος θα μούδιαζε και οι πιθανότητες φλεγμονής ελαχιστοποιούνταν. Αυτό είχα διδαχθεί και πίστευα πως είναι το σωστό.
Υπάρχουν κλινικές ενδείξεις ότι ο πάγος έχει ένα προσωρινό αποτέλεσμα στη μείωση του πόνου και μια τοπική αναισθητική δράση (Hubbard et al 2004). Ως εκ τούτου, εάν ο πάγος εφαρμόζεται απλά για να μουδιάσει την περιοχή μετά την κάκωση, τότε υποθέτω ότι είναι εντάξει. Ωστόσο, τι γίνεται με τους ισχυρισμούς ότι ο πάγος βοηθά στη μείωση της φλεγμονής; Τι γίνεται με τον ισχυρισμό ότι ο πάγος βοηθάει και στην επούλωση του τραύματού.
Ακόμα κι αν υπάρχουν κάποιες μελέτες σε ζώα που υποστηρίζουν την υπόθεση ότι ο πάγος μπορεί να έχει επίδραση σε διάφορες φλεγμονώδεις καταστάσεις σε κυτταρικό επίπεδο (Bleakley et al 2010), αυτό δεν σημαίνει ότι είναι πραγματικά ευεργετικό στους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα κλινικές μελέτες, σχετικές με την αποτελεσματικότητα της RICE (Rest/ξεκούραση, Ice/πάγος, Compression/συμπίεση, Elevation/ανύψωση) υποστήριξαν τη χρήση της συμπίεσης, και δεν έχουν αποδείξει καμία χρησιμότητα της χρήσης πάγου (εκτός από την προσωρινή επίδραση του μουδιάσματος, που ήδη αναφέρθηκε) (Hubbard et al 2004).
Σε αυτό το σύντομο, αλλά πιθανόν αμφιλεγόμενο άρθρο, θα μοιραστώ μαζί σας την τρελή ιδέα ότι ο πάγος δεν είναι μόνο αναποτελεσματικός, αλλά ίσως να αναστέλλει τη φυσική διαδικασία επούλωσης ενός τραύματος.
Όταν συμβαίνει ένας τραυματισμός, θα πρέπει αμέσως να δράσουμε για τη μείωση και την εξάλειψη της φλεγμονής. Αυτή η πρόταση μου δημιουργεί ένα και μόνο ερώτημα: Γιατί; Μπορεί κάποιος να απαντήσει, γιατί η φυσιολογική φλεγμονώδης αντίδραση μετά από ένα οξύ τραύμα δεν είναι καλή για τη θεραπεία; Για μένα είναι σαν να λέμε, πως ο μηχανισμός πήξης του αίματος, που εμφανίζεται μετά από μια οξεία εκδορά του δέρματος είναι παθολογική και πρέπει να μειωθεί. Γιατί;
Οι πρόγονοί μας, τα θηλαστικά, έχουν εξελιχθεί στο πέρασμα εκατοντάδων εκατομμύριων ετών. Ο άνθρωπος εξελίσσεται εδώ και περίπου 7 εκατομμύρια χρόνια. Η επιβίωση ενός είδους οφείλεται και στην αποτελεσματική φυσιολογική διαδικασία επούλωσης των τραυματισμών, που αναπόφευκτα συμβαίνουν. Μήπως πιστεύουμε ότι η φυσική φλεγμονώδης αντίδραση του οργανισμού, που έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών είναι λάθος; Αν δεν είναι λάθος, γιατί προσπαθούμε τόσο σκληρά για την πρόληψη και την μείωση της φλεγμονής; Πότε η φλεγμονή, μετά από έναν οξύ τραυματισμό, έγινε ένας επιβλαβής τοξικός παράγοντας, που πρέπει να εξαλειφθεί με κάθε κόστος;
Οι πρόγονοί μας δεν είχαν τη δυνατότητα να βάλουν πάγο σε ένα τραυματισμένο ιστό. Στην πραγματικότητα, η πλειονότητα του πληθυσμού της γης εξακολουθεί να μην αποδέχεται αυτή την τεχνική. Στην κινεζική και ινδική ιατρική (Ayurvedic), ο πάγος θεωρείται ανασταλτικός ως προς την επούλωση. Ίσως έχουν δίκιο και η δυτική ιατρική να κάνει λάθος.
Πηγαίνοντας στη βασική φυσιολογία, όλοι γνωρίζουμε τις τρεις φάσεις της επούλωσης που ακολουθούν έναν οξύ τραυματισμό- φλεγμονή, πολλαπλασιασμός και ωρίμανση/αναδόμηση. Δεν θα σταθώ λεπτομερώς στην ανάλυση αυτών των φάσεων.
Η φλεγμονή είναι μια αναπόφευκτη και απαραίτητη βιολογική αντίδραση μετά από οξύ τραυματισμό των μαλακών ιστών. Πρόκειται για μια προσπάθεια του σώματος να προστατεύσει και να αφαιρέσει οτιδήποτε επιβλαβές, ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία επούλωσης.
Η οξεία φλεγμονή οδηγεί σε αγγειοδιαστολή και αυξημένη διαπερατότητα στα επίπεδα των αρτηριδίων και των τριχοειδών αγγείων, η οποία προέρχεται από τις ενέργειες των διαφόρων φλεγμονωδών μεσολαβητών. Αυτό επιτρέπει περισσότερο αίμα να φτάσει, (λευκά αιμοσφαίρια) και να "καθαρίσει" την τραυματισμένη περιοχή.
Η συσσώρευση υγρού, (πρήξιμο ή οίδημα) στην περιοχή θα πρέπει να θεωρείται μια θετική αντίδραση, δεδομένου ότι αυξάνει την ευαισθησία στον πόνο (για να μας αποτρέψει από περαιτέρω ζημιά στον ιστό), περιορίζει την κίνηση (για να μας αποτρέψει από περαιτέρω ζημιά στον ιστό) και επιτρέπει την φλεγμονώδη διαδικασία να προχωρήσει (για να βοηθήσει την αναδόμηση του τραυματισμένου ιστού).
Η ανησυχία μου είναι, μήπως η επέμβαση μας στην αρχική φλεγμονώδη φάση της επούλωσης, επηρεάζει την τελική φάση αναδόμησης και αποκατάστασης του ιστού. Μήπως, η εμμονή μας να απαλλαγούμε από τη φλεγμονή με χρήση πάγου και στεροειδών- αντιφλεγμονωδων φαρμάκων, κάνει τελικά κακό;
Χρειάζεται το σώμα πραγματικά βοήθεια στη μείωση της φλεγμονής; Το λεμφικό σύστημα με φυσικό τρόπο και σιγά-σιγά αφαιρεί όλα τα απόβλητα και την περίσσεια συσσώρευση υγρών που προκαλούνται από τη φλεγμονώδη διαδικασία. Ενώ το κυκλοφορικό σύστημα στηρίζεται στην καρδιά για συνεχή μεταφορά του αίματος μέσω των αιμοφόρων αγγείων, το λεμφικό σύστημα δεν έχει ένα "καρδιά" και βασίζεται, κυρίως στην μυοσκελετική συστολή και τη λεμφική παροχέτευση. Η συμπίεση και ανύψωση λειτουργούν επικουρικά σε αυτή τη διαδικασία. Ο πάγος όμως, μειώνει τις μυοσκελετικές συσπάσεις (Bleakely et al 2012), κι έτσι μειώνεται η βέλτιστη λεμφική παροχέτευση στο σημείο του τραυματισμού.
Αντιστοίχως, δεν στηρίζεται σε καμία απολύτως έρευνα ούτε και η χρήση ζεστών επιθεμάτων πάνω σε ένα οξύ τραύμα. Πουθενά δεν έχει αποδειχθεί πως η ζέστη προσφέρει οτιδήποτε θεραπευτικό. Επίσης, δεν βοηθά στην αντιμετώπιση του πόνου. Το μόνο που προσφέρει η ζεστασιά είναι μυοχάλαση, αλλά και αυτή ενδέχεται να επηρεάζει αρνητικά τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας και τη φυσιολογική διαδικασία επούλωσης του τραύματος.
Κακαβάς Γιώργος- Φυσικοθεραπευτής - Χειροθεραπευτής
