Αυτό το άρθρο έχει ως σκοπό να δώσει μερικές βασικές πληροφορίες για την ενδο-οικογενειακή βία. Θεωρώ ότι η καλή πληροφόρηση μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση, την πρόληψη και την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου καθώς, επίσης, μπορεί να προσφέρει περισσότερες υπεύθυνες επιλογές σε εσένα ή σε κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μεγαλώσει με την ιδέα ότι η οικογένεια και το σπίτι είναι ένα ήρεμο μέρος,
ένα ασφαλές λιμάνι ή ένα καταφύγιο. Και ότι μέσα εκεί κανείς και τίποτα δεν μπορεί να τους βλάψει. Αυτές οι αντιλήψεις είναι βαθιά ριζωμένες στους περισσότερους από εμάς καθώς συνήθως μεταφέρονται από γενιά σε γενιά από την παιδική ηλικία. Οι εικόνες και οι αντιλήψεις αυτές είναι όμορφες και θετικές. Χτίζουν στην καρδιά και το μυαλό μας ένα καλό οικοδόμημα, ένα καλό πρότυπο για την εξέλιξη της προσωπικότητάς μας, των σχέσεων και της ζωής μας γενικότερα.
Κατά πόσο, όμως, μπορούν είναι και πραγματικότητα; Και μάλιστα μια μόνιμη πραγματικότητα, όπως αυτήν που καμιά φορά βλέπουμε να προβάλλεται από τις ταινίες; ...
Υπάρχουν στιγμές και περιπτώσεις που κάτι τέτοιο δεν ισχύει τόσο. Και ίσως δεν είναι και ρεαλιστικό να πιστεύει κανείς ότι μπορεί ή πρέπει πάντα να ισχύει. Στην οικογένεια, όπως και στις περισσότερες αν όχι σε όλες - τις ομάδες ανθρώπων, βιώνονται πολλά και ανάμεικτα συναισθήματα που εκφράζονται με πολλούς και διάφορους τρόπους και συμπεριφορές. Όταν, όμως, αυτές οι συμπεριφορές και τα συναισθήματα εκφράζονται με τρόπους ακραίους, βίαιους, ζημιογόνους, που βλάπτουν ή απειλούν τη σωματική, συναισθηματική, διανοητική, πνευματική υγεία και ευεξία τότε πρέπει να αντιμετωπίζονται δραστικά.
Η βία στο σπίτι (συχνά ονομάζεται και ενδο-οικογενειακή βία) συμβαίνει όταν ένα μέλος της οικογένειας (σύντροφος, αδελφός/ή, γιος/κόρη, συγγενής) επιχειρεί με τις πράξεις και τη συμπεριφορά του να επιβληθεί ή/και να βλάψει ένα άλλο μέλος της οικογένειας σωματικά ή/και ψυχολογικά.
Η βία στο σπίτι συμβαίνει σε όλες τις κουλτούρες, όλες τις εθνικότητες, όλες τις θρησκείες, όλα τα κοινωνικά και οικονομικά επίπεδα. Μπορεί να προέρχεται από άντρες, από γυναίκες ή και από τους δυο, σε σχέσεις μεταξύ του αντίθετου φύλου και σε σχέσεις μεταξύ του ίδιου φύλου, σε σχέση γονέα προς παιδί και σε σχέση παιδιού (κυριότατα έφηβου και ενήλικα) προς γονέα.
Η αναγνώριση περιστατικών ενδο-οικογενειακής βίας και η καταγραφή τους διαφέρει από χώρα σε χώρα. Σύμφωνα με το Center for Disease Control, η βία στο σπίτι είναι ένα σοβαρό επιβλαβές φαινόμενο, που αφορά την όλη την κοινωνία και τη δημόσια υγεία (Tjaden and Thoennes, 2000). Και τα καλά νέα είναι ότι είναι μπορεί να προληφθεί.
Η ενδο-οικογενειακή βία (όπως και άλλες μορφές βίας) μπορεί να είναι:
Σωματική
Η άμεση σωματική βία έχει να κάνει με την ανεπιθύμητη σωματική επαφή όπως π.χ. από το μη επιθυμητό άγγιγμα έως το βιασμό και το φόνο.
Η έμμεση σωματική βία περιλαμβάνει π.χ. το πέταγμα αντικειμένων πάνω ή κοντά σε έναν άνθρωπο, η πρόκληση πόνου σε ζώα.
Σεξουαλική βία - εξαναγκαστική σεξουαλική επαφή ή πράξη χωρίς την οικειοθελή συγκατάθεση του άλλου με την χρήση ή την απειλή χρήσης βίας.
Λεκτική
Λεκτικές απειλές για χρήση βίας ενάντια στο θύμα, σε άλλα μέλη της οικογένειας συμπεριλαμβανομένου και τα παιδιά ή αγαπημένα πρόσωπα, ο θύτης ενάντια στον ίδιο του/της τον εαυτό.
Λεκτική βία που εμπεριέχει απειλές, βρισιές, υποτιμητικές και εξευτελίστηκες λεκτικές επιθέσεις.
Συναισθηματική
Μη λεκτικές απειλές, όπως π.χ. χειρονομίες που υποδηλώνουν απειλή, εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις του σώματος.
Υπερβολική έλλειψη ενσυναίσθησης (η ικανότητα δηλαδή του να συν-αισθάνεσαι π.χ. τον πόνο ή την χαρά του άλλου), η έντονη συναισθηματική απάθεια και η αδυναμία συναισθηματικού μοιράσματος και επαφής με τρόπο που είναι ζημιογόνος.
Χειραγώγηση των συναισθημάτων του άλλου που οδηγεί σε τρόμο, φόβο, δυσκολία χαλάρωσης, ενοχές, αμφιβολίες και αμφισβήτηση του τρόπου σκέψης και των συναισθημάτων του/της για την κατάσταση, αδυναμία να είναι σε επαφή και να εμπιστεύεται τα συναισθήματά του/της.
Παιχνίδια με το μυαλό του άλλου π.χ. διαστρέβλωση των σκέψεών του σε βάρος του θύματος.
Κοινωνική
Το να μην επιτρέπεται στον άλλο να δει τους φίλους ή/και τους συγγενείς του.
Το να σαμποτάρονται οι κοινωνικές σχέσεις του άλλου και το να απομονώνεται από τις κοινωνικές της/του δραστηριότητες και επαφές.
Ο διασυρμός του άλλου π.χ. μέσα από την εσκεμμένη διαστρέβλωση γεγονότων, τη διάδοση κακής φήμης ή την επινόηση ψεύτικων ιστοριών με σκοπό να βλαφθεί η προσωπικότητα, η οικογένεια, η κοινωνική, η επαγγελματική ή η πνευματική ζωή του/της.
Οικονομική
Οικονομική στέρηση και χειραγώγηση του άλλου μέσα από τα χρήματα ή άλλα υλικά αγαθά, π.χ. έλεγχος των οικονομικών του άλλου με τρόπο κυριαρχικό και υποτιμητικό, εκβιασμός μέσω των χρημάτων.
Στέρηση του δικαιώματος του άλλου για οικονομική αυτονομία (π.χ. να μην του/της επιτρέπεται να εργαστεί).
Εσκεμμένη στέρηση οικονομικής υποστήριξης του άλλου (συνήθως σε περιπτώσεις που η γυναίκα δεν εργάζεται) συνήθως αναγκάζοντάς τον/την να αρχίσει να ικετεύει για οικονομική υποστήριξη.
Πνευματική
Η χρήση φανερής ή κρυφής βίας ή/και οι απειλές ή άλλες προσπάθειες χειραγώγησης με άμεσες ή έμμεσες τακτικές για να εξαναγκαστεί ο άλλος να αλλάξει, να αρνηθεί ή να σταματήσει να έχει τα δικά του πνευματικά πιστεύω και τους τρόπους να τα εκφράζει.
Να υποτιμάται, να περιγελάται ή να κακοποιείται ο άλλος λόγω των πνευματικών του πεποιθήσεων και πρακτικών.
Το να χρησιμοποιούνται τα πνευματικά πιστεύω (ή η απουσία τους) για να χειραγωγηθεί ο άλλος ή να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Συνήθως η βία έχει πορεία φαύλου κύκλου. Αρκετοί μελετητές αυτού του φαινομένου (όπως π.χ. ο Lenore Walker) έχουν παρουσιάσει ένα μοντέλο γνωστό ως ο ?κύκλος της βίας?. Παρακάτω παρουσιάζω μια από τις εκδοχές του:
1η Φάση: Ο μήνας του μέλιτος
Αυτή η φάση χαρακτηρίζεται συνήθως από τρυφερότητα, απολογία, προσφορά (π.χ. δώρα, προσφορά βοήθειας σε κάτι που συνήθως ο θύτης δεν βοηθάει) και ολοφάνερη παύση της βίας.
2η Φάση: Η οικοδόμηση της έντασης
Αυτή η φάση συνήθως χαρακτηρίζεται από φτωχή και ρηχή επικοινωνία, ένταση, τρόμο ή φόβο μήπως προκληθεί καβγάς.
3η Φάση:Το ξέσπασμα
Σε αυτή τη φάση είναι χαρακτηριστικές οι εκρήξεις βίας και τα περιστατικά κακοποίησης. Είναι συνήθως σε αυτή τη φάση όπου αυτός που βρίσκεται στο ρόλο του θύματος αποφασίζει ή σκέφτεται σοβαρά να κάνει κάτι για την κατάσταση, π.χ. να ζητήσει ή να δεχτεί βοήθεια.
4η Φάση: Η μετάνοια
Είναι η φάση κατά την οποία αυτός/η που παίζει το ρόλο του θύτη προετοιμάζει το έδαφος για την 1η Φάση (το μήνα του μέλιτος) δείχνοντας φανερά μετάνοια για τις πράξεις του/της, εκφράζοντας συναισθήματα τύψεων, δίνοντας υποσχέσεις για αλλαγή ότι π.χ. ήταν η τελευταία φορά που συνέβη κάτι που, όμως, αν πρόκειται για το φαύλο κύκλο της βίας δυστυχώς δεν συμβαίνει και στην πραγματικότητα.
Θεωρώ σημαντικό να σημειωθεί εδώ ότι ο κύκλος της βίας ΔΕΝ ισχύει πάντα και για όλες τις περιπτώσεις. Υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν καλύπτονται από αυτή την προσέγγιση.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ζήσει τουλάχιστον ένα περιστατικό κακοποίησης ή βίας σε μικρό ή μεγάλο βαθμό τουλάχιστον μια φορά σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Είναι, όμως, μια συμπεριφορά που δεν πρέπει είναι ανεκτή, ούτε νομικά, ούτε ηθικά, ούτε ψυχολογικά από τις σημερινές κοινωνίες, αφού τα αποτελέσματά της μόνο επιβλαβή μπορεί να είναι. Είναι, επίσης, μια συμπεριφορά που ενθαρρύνεται ή όχι μέσω της μάθησης. Γι?αυτό είναι και ένα τόσο σημαντικό θέμα παιδείας, εκπαίδευσης, ενημέρωσης και παραδειγματισμού.
Μερικοί άνθρωποι ζουν τη βία καθημερινά και έχουν τόσο πολύ αποθαρρυνθεί, που δεν μπορούν ούτε καν πια να την αναγνωρίσουν. Ή φτάνουν να πιστεύουν ότι το αξίζουν, ή ότι ?έτσι είναι και δεν αλλάζει?. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι αισθάνονται βαθιά αδύναμοι. Αισθάνονται ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για αυτό. Ότι αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα. Όμως, αυτό είναι λάθος! Αλλά για να αρχίζει αυτό να αλλάζει είναι πολύ σημαντικό να ζητήσει την κατάλληλη βοήθεια και αυτός που δέχεται τη βία, και αυτός που την ασκεί (σπανιότερο αλλά εξίσου σημαντικό).
Κάτι για να σκεφτείς:
Πώς θα δρούσες ή θα αντιδρούσες σε περίπτωση μιας βίαιης πράξης ή συμπεριφοράς κακομεταχείρισης εναντίον σου ή εναντίον ενός ανθρώπου που αγαπάς ή ακόμη αν το έβλεπες να συμβαίνει εναντίον κάποιου στη γειτονιά ή στο δρόμο; Γιατί;
Υπάρχει κάτι που θα μπορούσες πιθανότατα να κάνεις προτού προκύψει μια βίαιη ή απειλητική συμπεριφορά; Αν όχι, γιατί; Αν ναι, πώς;
Πιστεύεις ότι μπορούν να υπάρχουν τρόποι πρόληψης γι? αυτό το θέμα; Αν ναι ποιοι θα ήταν αυτοί; Τι θα μπορούσες να κάνεις εσύ για αυτό;
Πού μπορείς να απευθυνθείς για άμεση βοήθεια - Χρήσιμες Συνδέσεις
Κ.Ε.Θ.Ι: http://www.kethi.gr/greek/kentra/index.htm
Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας / Βοήθεια για τη βία μέσα στην οικογένεια:
Tηλ: 210 36 16 232
Γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Ισότητας:
Tηλ: 210 32 20 900
Κέντρα Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών (Γ.Γ.Ι.):
Tηλ. Αθήνα: 210 52 35 318 & 210 52 35 250
Τηλ. Πειραιάς: 210 41 12 091 & 210 41 29 101
ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗ (Ξενώνες υποδοχής της Εκκλησίας της Ελλάδος):
Αγ. Ζώνης 91
Τηλ: 800 11 37 777 (χωρίς χρέωση)
http://e-psychology.gr/
