Πολίτες που δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι η δωρεά οργάνων, πώς και πότε γίνεται, ενώ δεν εμπιστεύονται τις διαδικασίες, και ένα κουρασμένο σύστημα νοσοκομειακής περίθαλψης που σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετωπίζει την αναζήτηση των δοτών ως «αγγαρεία», είναι οι βασικοί παράγοντες για την αδυναμία της χώρας μας να αξιοποιήσει προς όφελος ασθενών που ζουν με «δανεικό χρόνο», το μεγάλο ιατρικό δώρο των μεταμοσχεύσεων.
Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, πέρυσι περισσότεροι από τους μισούς (52%) συγγενείς δυνητικά δοτών οργάνων (εγκεφαλικά νεκρών) στην Ελλάδα αρνήθηκαν τη δωρεά οργάνων, όταν σε άλλες χώρες της Ε.Ε. όπως στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνά το 20%. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, ως βασικοί λόγοι δισταγμού ή ακόμα και άρνησης ως προς τη δωρεά οργάνων αναφέρονται στην Ελλάδα η έλλειψη ενημέρωσης (ποσοστό 65%) και η έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα Υγείας (45%). Παράλληλα, στη χώρα μας οι μεταμοσχεύσεις δεν φαίνεται να έχουν «αγκαλιαστεί» από τα νοσοκομεία. Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού
Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), δεν έχει αναφερθεί ποτέ δότης που κατέληξε σε μονάδα εμφραγμάτων, ενώ μεγάλο νοσοκομείο που ειδικεύεται στην αντιμετώπιση του τραύματος και εκ του αντικειμένου του αντιμετωπίζει πολλούς τραυματίες με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από τροχαία ατυχήματα, δεν έχει αναφέρει δότη εδώ και 11 χρόνια, και επί δεκατέσσερα χρόνια δεν συμμετείχε στην προσφορά οργάνων μεγάλο νοσοκομείο της Αθήνας με πολλές κλίνες εντατικής. Η Ελλάδα είναι σταθερά στις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. στη δωρεά οργάνων, με τον αριθμό όσων με τον θάνατό τους δώρισαν νέα ζωή σε ασθενείς, να κυμαίνεται την τελευταία πενταετία από 3,5 έως 6 ανά εκατομμύριο πληθυσμού και τον αριθμό των μεταμοσχεύσεων από πτωματικούς δότες να ήταν την καλύτερη χρονιά κατά την τελευταία πενταετία 147. Και αυτό όταν, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΕΟΜ με βάση τον αριθμό όσων καταλήγουν νοσηλευόμενοι σε μονάδα εντατικής, στην Ελλάδα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως δότες 156 εγκεφαλικά νεκροί (14,2 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού) και να διενεργούνται 470 μεταμοσχεύσεις ετησίως.
Την ίδια στιγμή, άλλες χώρες ξεχωρίζουν με τις επιδόσεις τους στον τομέα των μεταμοσχεύσεων ακόμα και εν μέσω κρίσης. Η Ισπανία –η χώρα-πρότυπο για τις μεταμοσχεύσεις– από 35 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού το 2008 έφτασε πέρυσι τους 47 δότες και η Ιταλία κατάφερε να αυξήσει τον αριθμό των δοτών ανά εκατομμύριο πληθυσμού από 20 σε 28,9, αποδεικνύοντας ότι η κρίση δεν μπορεί να είναι «άλλοθι». Στην Πορτογαλία πέρυσι 351 άτομα έδωσαν, με τον θάνατό τους, νέα ζωή σε ασθενείς που έχρηζαν μεταμόσχευσης (34,1 δότες ανά εκατ. πληθυσμού και δεύτερη καλύτερη επίδοση μετά την Ισπανία στην Ε.Ε.), ενώ συνολικά πραγματοποιήθηκαν 864 μεταμοσχεύσεις οργάνων εκ των οποίων οι 776 από πτωματικό δότη.
Η Πορτογαλία
Οπως τόνισε ο πρόεδρος του ΕΟΜ κ. Ανδρέας Καραμπίνης στην «Κ» σχολιάζοντας το παράδειγμα της Πορτογαλίας, μιας χώρας δηλαδή με ισοδύναμο ποσοτικά πληθυσμό με την Ελλάδα, η βασική διαφορά είναι ότι στην Πορτογαλία δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην επιμόρφωση του πληθυσμού σχετικά με τις μεταμοσχεύσεις και τη δωρεά οργάνων. Η Καθολική Εκκλησία σύσσωμη αποδέχθηκε τη δωρεά οργάνων ως μία πρακτική σημαντική στο πλαίσιο του χριστιανισμού, σε αντίθεση με το τι παρατηρείται στην Ελλάδα, όπου παρά τη θετική στάση της Ιεράς Συνόδου για τις μεταμοσχεύσεις, υπάρχουν ακόμα κληρικοί που εκφράζουν αμφιβολίες λόγω έλλειψης γνώσης του αντικειμένου. Επιπλέον, το σύστημα Υγείας της Πορτογαλίας διαθέτει χρόνο, ανθρώπους και πόρους στην αναζήτηση δοτών, ενώ έχει καταφέρει να «περάσει» στο προσωπικό των νοσοκομείων τις μεταμοσχεύσεις ως τρόπο σκέψης και θεραπευτικής. Και σχεδόν, στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε., εντός των νοσοκομείων υπάρχουν συντονιστές μεταμοσχεύσεων που ασχολούνται αποκλειστικά με την αναζήτηση δοτών και τη δωρεά οργάνων.
Αυτό το μοντέλο επιχειρούν να εφαρμόσουν και στην Ελλάδα το υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΜ. Σύμφωνα με τον κ. Καραμπίνη, στους σχεδιασμούς είναι να προσληφθούν από τα νοσοκομεία με συμβάσεις ορισμένου χρόνου εντατικολόγοι, οι οποίοι θα πλαισιώνουν τις μονάδες εντατικής θεραπείας, τις μονάδες εμφραγμάτων, τις παθολογικές και τις νευροχειρουργικές κλινικές, και οι οποίοι θα έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενο να διερευνούν ποιοι ασθενείς είναι δυνητικά δότες οργάνων (εγκεφαλικά νεκροί) και να προσεγγίζουν τους συγγενείς. Το πρόγραμμα αυτό εκτιμάται ότι θα ξεκινήσει αρχές του ερχόμενου έτους πιλοτικά στα νοσοκομεία Αθήνας και Θεσσαλονίκης.
Δημιουργείται πάλι το «Μητρώο Δωρητών»
Μήνυμα για την ενίσχυση της ιδέας της δωρεάς οργάνων απέστειλε την Πέμπτη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, υπογράφοντας την πρώτη κάρτα δωρητή οργάνων και ιστών, έναν θεσμό που επανέφερε ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων και το υπουργείο Υγείας σε μία προσπάθεια επανεκκίνησης του τομέα των μεταμοσχεύσεων.
Ειδικότερα, στον ΕΟΜ έχει δημιουργηθεί ένα νέο «Εθνικό Μητρώο Δωρητών», στο οποίο κάθε ενήλικος πολίτης μπορεί να εγγραφεί συμπληρώνοντας τη σχετική δήλωση δωρεάς οργάνων και ιστών με την οποία εκφράζει τη βούλησή του να δωρίσει ένα ή περισσότερα όργανα και ιστούς προς μεταμόσχευση, σε περίπτωση διάγνωσης εγκεφαλικού θανάτου.
Οσοι εγγράφονται στο μητρώο αυτό παραλαμβάνουν ταχυδρομικά τη νέα κάρτα δωρητή.
Αντίστοιχα, δημιουργείται και «Μητρώο Αρνητών» για όσους επιθυμούν να δηλώσουν την αντίθεσή τους στη δωρεά οργάνων.
Οι πολίτες που έχουν ενταχθεί είτε στο «Μητρώο Δωρητών» είτε στο «Μητρώο Αρνητών» μπορούν να αναιρέσουν ανά πάσα στιγμή την απόφασή τους.
Η συναίνεση της οικογένειας για την αφαίρεση οργάνων προς μεταμόσχευση ζητείται μόνο στις περιπτώσεις που ο δυνητικά δότης δεν είναι ενταγμένος σε κάποιο από τα δύο μητρώα.
Tο νέο «Μητρώο Δωρητών» έρχεται να αντικαταστήσει το απενεργοποιημένο παλαιό μητρώο που διατηρούσε ο ΕΟΜ, και το οποίο στην ουσία καταργήθηκε το 2011 όταν είχε θεσπιστεί η εικαζόμενη συναίνεση.
Στην πράξη, από το 2011 για να γίνει η αφαίρεση οργάνων από εγκεφαλικά νεκρό δότη απαιτείται η συναίνεση των συγγενών του, ανεξαρτήτως εάν ήταν ενταγμένος ή όχι στο παλαιό μητρώο δωρητών.
Η διαδικασία
Οι δηλώσεις για την εγγραφή σε κάποιο από τα δύο μητρώα υποβάλλονται στον ΕΟΜ είτε αυτοπροσώπως στην έδρα του Οργανισμού, είτε με συστημένη επιστολή προς τον Οργανισμό (θα πρέπει να περιέχει τη δήλωση με βεβαίωση του γνήσιου της υπογραφής που μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε ΚΕΠ), είτε ηλεκτρονικά μέσω της εφαρμογής της ιστοσελίδας του ΕΟΜ (www.eom.gr) και χρήσης των στοιχείων πρόσβασης του TAXISNET. Σύμφωνα με τον ΕΟΜ, η εφαρμογή για την ηλεκτρονική εγγραφή στο εθνικό μητρώο θα είναι διαθέσιμη από αύριο το απόγευμα (μετά τις 6 μ.μ.). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περίπου 110.000 άτομα που ήταν εγγεγραμμένα στο παλιό μητρώο δωρητών θα κληθούν να επικαιροποιήσουν αυτή τους την επιθυμία.
Σύμμαχο στην προσπάθειά του για ευαισθητοποίηση των πολιτών στην ιδέα της δωρεάς οργάνων θα έχει ο ΕΟΜ και το Ιδρυμα Ωνάση. Στο πλαίσιο της μεγάλης δωρεάς για τη δημιουργία του «Ωνάσειου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου», η οποία κυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων τον περασμένο Σεπτέμβριο, είναι και η εκπόνηση - υλοποίηση μεγάλης καμπάνιας για την ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με την αναγκαιότητα των μεταμοσχεύσεων, αλλά και η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας για την προσέγγιση των συγγενών δυνητικά δοτών.
