Γιατί οδηγούμαστε, όπως φαίνεται, προς ένα γενικό, καθολικό και ενιαίο κατώτατο ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης άνω των 70 ετών. Με ελάχιστη σύνταξη, κάτω από το όριο της φτώχειας και… σημαντικό ρόλο των ιδιωτικών συστημάτων ασφάλισης.
Του Άγγελου Νέστορα*...
Μία από τις βασικές πτυχές της αντιλαϊκής επίθεσης που προετοιμάζεται για την φετινή χρονιά στον τομέα των εργασιακών σχέσεων, το ασφαλιστικό, θα αφορά και σε μια από τις πιο μακρόπνοες ανατροπές των συνθηκών ζωής των εργαζομένων.
Με βάση τους σχεδιασμούς της κυβέρνησης, στην λογική των σχετικών απαιτήσεων της Τρόικας από το 2012, πρόκειται να αυξηθούν (πάλι) οι ελάχιστες προϋποθέσεις συνταξιοδότησης ως προς τα όρια ηλικίας και τα απαιτούμενα ένσημα. Έτσι, οι απαιτούμενες ημέρες ασφάλισης στο ΙΚΑ αυξάνονται από 4.500 σήμερα σε 6.000 για τις γυναίκες και 7.000 για τις μητέρες ανηλίκων αντίστοιχα. Αυξάνονται τα ελάχιστα ηλικιακά όρια για θεμελίωση δικαιώματος συνταξιοδότησης από τα 15 έτη (όπως σήμερα ισχύει για όλα τα Ταμεία) στα 20.
Το μέτρο αυτό, ανάλογα με την στιγμή που θα μπει σε εφαρμογή θα πλήξει άμεσα μητέρες ανηλίκων, εργαζόμενους σε ειδικότητες που εντάσσονται στα βαρέα και ανθυγιεινά και ασφαλισμένους που έχουν ήδη συμπληρώσει 35ετία.
Η εφαρμογή πιθανόν θα προωθηθεί παράλληλα με το σχέδιο ενοποίησης των ασφαλιστικών ταμείων που έχει συμφωνηθεί με την Τρόικα και το οποίο θα απορροφήσει μέσα σε 3 στάδια όλα τα ταμεία (αρχίζοντας από αυτά των αυτοαπασχολούμενων) και το σύνολο των άμεσα και έμμεσα ασφαλισμένων και συνταξιούχων της Ελλάδας (11,5 εκατ.). Στο νέο αυτό υπερ-ταμείο θα ισχύσουν ενιαίες διατάξεις για τις γενικές παροχές και τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, συμπιέζοντας έτσι οποιαδήποτε θετική ρύθμιση για τους ασφαλισμένους στα κατώτατα ισχύοντα επίπεδα.
Η κατεύθυνση αυτή, εξάλλου, είναι ενσωματωμένη στην ελληνική νομοθεσία από την αρχή της εφαρμογής των μνημονίων (ν. 3863/10) όπου προβλέπεται ότι από 1.1.2021 μέχρι το 2061 θα αυξάνονται τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης ανά τριετία. Έτσι το 2030 ήδη η ηλικία συνταξιοδότησης θα έχει φτάσει τα 67-70 έτη.
Αντίστοιχη πορεία ακολουθούν και οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με διαφορετικούς ρυθμούς ανάλογα την κατάσταση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, τον πολιτικό προσανατολισμό των κυβερνήσεων και κυρίως ανάλογα με τους συσχετισμούς των κοινωνικών δυνάμεων και τα αντανακλαστικά των συνδικάτων μπροστά στις σχετικές αντι-μεταρρυθμίσεις. Ήδη αρκετές χώρες προετοιμάζουν την αύξηση των ηλικιακών ορίων από τα 65 στα 67. Στην Τσεχία, η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού που κυρώθηκε το 2011 προβλέπει σύνταξη στα 73 για όσους γεννήθηκαν μετά την ψήφιση του σχετικού νόμου. Γενικότερα, η μέση ηλικία συνταξιοδότησης στις χώρες του ΟΑΣΑ είναι τα 65 για τους άνδρες και τα 63,5 για τις γυναίκες, ενώ και στις ΗΠΑ σταδιακά αυξάνεται μέχρι τα 67 έτη.
Τα μέτρα αυτά ακολουθούν τις υποδείξεις του Λευκού Βιβλίου για τις συντάξεις που δημοσιεύθηκε το 2012 και πρότεινε τον «περιορισμό της πρόσβασης σε συστήματα πρόωρης συνταξιοδότησης και άλλες οδούς πρόωρης εξόδου από την εργασία» και «την εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών», την «παράταση του επαγγελματικού βίου έως μεγαλύτερη ηλικία (η οποία) μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση ή ακόμα και στην αύξηση των μελλοντικών ποσοστών αναπλήρωσης» και άλλες σχετικές μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων για εξάλειψη των ρυθμίσεων πρόωρης συνταξιοδότησης (πχ. αντικατάσταση των ευνοϊκών προβλέψεων για βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα με μορφές επαγγελματικής κινητικότητας).
Η πολιτική αυτή εκπορεύεται από τις γενικές αντι-ασφαλιστικές κατευθύνσεις της ΕΕ δεδομένου ότι στην ίδια την Συνθήκη της Λισαβόνα περιγράφονται σχετικές στρατηγικές επιλογές για το μέλλον της Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ευρώπη: «Οι κυριότεροι τρόποι πρώιμης εξόδου από την αγορά εργασίας – ιδίως πρόωρη συνταξιοδότηση, τα επιδόματα ανεργίας και τα επιδόματα αναπηρίας – αποτελούν αντικείμενο κριτικής επανεξέτασης στα περισσότερα κράτη – μέλη (…) να ενθαρρύνουν τα κράτη – μέλη τους εργαζόμενους να συνταξιοδοτούνται αργότερα και να προσφέρουν ευκολότερη πρόσβαση στα συστήματα συμπληρωματικής σύνταξης (…) εξετάζεται ο ρόλος της διαχείρισης των συνταξιοδοτικών ταμείων από τον ιδιωτικό τομέα (…) τα περισσότερα κράτη – μέλη θεωρούν ότι τα ιδιωτικά ταμεία, επαγγελματικής ή ατομικής ασφάλισης, θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον…» (Ενδιάμεση ανασκόπηση της Στρατηγικής της Λισαβόνα, 2005).
Τέτοιου είδους ανατροπές, καθαρά νεοφιλελεύθερης έμπνευσης, στα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά συστήματα, επιταχύνονται τα τελευταία χρόνια κυρίως στις κράτη του ευρωπαϊκού Νότου που βρίσκονται στον Μηχανισμό Στήριξης και τα σχετικά προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, υπό τις πιέσεις των χωρών του Βορρά, κυρίως της Γερμανίας για σύγκλιση με τις ήδη δρομολογημένες εκεί εργασιακές και ασφαλιστικές απορυθμίσεις. Χαρακτηριστικά, τον Μάιο του 2011, η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel δήλωνε ότι «είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία, ο κόσμος δεν μπορεί να συνταξιοδοτείται νωρίτερα από τη Γερμανία…» και συμπλήρωνε ότι «δεν μπορούμε να έχουμε κοινό νόμισμα όπου κάποιοι έχουν μεγαλύτερη άδεια και κάποιοι άλλοι λιγότερη. Δε θα λειτουργήσει μακροπρόθεσμα».
Μέσα σε αυτό το οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο η πορεία συρρίκνωσης των ασφαλιστικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων είναι ανεπίστρεπτη. Μέσα σε αυτό το θεσμικό τοπίο που διαμορφώνεται, η γενιά των σημερινών εικοσάρηδων ως τριαντάρηδων, καθότι άνεργη στην συντριπτική της πλειονότητα (πράγμα που μεταφράζεται σε ιδιαίτερα καθυστερημένη ηλικιακά ένταξη στην παραγωγή) ή/και εργαζόμενη αποκλειστικά σχεδόν με ελαστικές μορφές απασχόλησης (πράγμα που μεταφράζεται σε πολύ λιγότερα συντάξιμα ένσημα), θα δει, στο κομμάτι που αφορά το συντάξιμο βίο, την πιο θεαματική διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές εργαζομένων στις συνθήκες ζωής και δουλειάς.
Γιατί οδηγούμαστε, όπως φαίνεται, προς ένα γενικό, καθολικό και ενιαίο κατώτατο ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης άνω των 70 ετών. Με ελάχιστη σύνταξη, κάτω από το όριο της φτώχειας και σημαντικό ρόλο των ιδιωτικών συστημάτων ασφάλισης.
Με άλλα λόγια, το ίδιο σύστημα που καταδίκασε μια ολόκληρη γενιά στην ανεργία επικαλούμενο την βιωσιμότητα της οικονομίας, τώρα επικαλείται την βιωσιμότητα του ασφαλιστικού (όντας υπεύθυνο το ίδιο και για τις δύο) και απαιτεί από την ίδια γενιά να δουλεύει για πάντα.
* Mέλος της επιτροπής εργασιακών του ΚΣ της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ
brigada.gr
