http://www.ethnos.gr/kynigi_themata/arthro/oi_agrioxoiroi_trone_ti_sodeia-64555343/
Η ουδετερότητα της επιστημονικής διατύπωσης καταρρέει όταν συζητάς με θύματα μιας κατάστασης. Αλλο να μιλάς για «αύξηση ενός είδους της πανίδας» και άλλο να έχεις μπροστά σου δέκα ανθρώπους που αντιμετωπίζουν άμεση, πραγματική και μετρήσιμη καταστροφή της σοδειάς τους.
ΚΥΝΗΓΙ
Στην Κωπαΐδα, οι καλλιέργειες είναι επαγγελματικές, είναι το κύριο μέσο βιοπορισμού και η ζημιά πλήττει άμεσα το εισόδημα και την επιβίωση των ανθρώπων αυτών και των οικογενειών τους.
Αυτά ζήσαμε πριν από λίγες μέρες μιλώντας με καλλιεργητές της Κωπαΐδας που ζουν αντιμέτωποι με τις ζημιές από τους αγριόχοιρους. Ο Κώστας Τσιλομήτρος είναι καθηγητής, βοηθά τον πατέρα του με την καλλιέργεια 105 στρεμμάτων εντός του καταφυγίου Αγριας Ζωής. Με δυσκολία διατηρεί την ψυχραιμία του.
«Οκτώ στρέμματα ρεβίθια, δεν πήραμε ούτε ένα κιλό, ΟΥΤΕ ΕΝΑ», λέει χτυπώντας το χέρι του σε έναν ογκώδη φάκελο με την αλληλογραφία που έχει με τους αρμοδίους για το πρόβλημα του. Και συνεχίζει: «Μας ξερίζωσαν το αμπέλι που το είχαμε δεκαετίες. Τραβάνε τις ελιές, δέντρα ολάκερα, τα κατεβάζουν κάτω για να φάνε τον καρπό.
Δεν είναι περιστασιακή ζημιά, είναι ολική καταστροφή αυτό που βιώνουμε. Δεν είναι δυνατό να έχεις εκατό στρέμματα και να μην μπορείς να βγάλεις ούτε τα έξοδά σου. Τα γουρούνια μας έχουν καταστρέψει, καταλαβαίνεις αυτό που σου λέω; Μας έχουν καταστρέψει!».
Οι υπόλοιποι καλλιεργητές κουνούν με κατανόηση το κεφάλι. Ολοι τους έχουν ανάλογες εμπειρίες εδώ και δέκα χρόνια, όταν άρχισαν οι πρώτες εμφανίσεις αγριόχοιρου στην περιοχή.
Ο κατάλογος των ζημιών είναι μακρύς, και δεν αφορά μόνο τα σπαρτά, αυτά που τρώνε οι αγριόχοιροι. «Μας κάνουν ζημιά στα μπαμπάκια» λέει ο Δημήτρης Τσακανίκας. Τρώει ο αγριόχοιρος μπαμπάκι; Είναι η αντίδραση του αφελούς. «Μπαίνουν και σπάνε τις σωλήνες του νερού» εξηγεί ο Δημήτρης. Και δεν είναι η μόνη ζημιά σε μη βρώσιμα αντικείμενα. «Να σου δείξω την αναφορά της ΔΕΗ για ζημιές σε ξύλινους πασσάλους, δεκάδες πασσάλους» σιγοντάρει ο Κώστας Τσιλομήτρος και τραβά ένα χαρτί από το ογκώδες ντοσιέ του, «όταν καταφέρνουν και καταστρέφουν εμποτισμένους πασσάλους της ΔΕΗ καταλαβαίνεις τι μπορούν να κάνουν σε μια ελιά» λέει κατατοπιστικά.
Η συζήτηση και η περιγραφή των ζημιών αρχίζει να συνθέτει μια εικόνα. Από τη μια είναι οι άνθρωποι που ζουν και εργάζονται στην ύπαιθρο, αυτοί που βιώνουν την καθημερινή επαφή με εκατοντάδες αγριόχοιρους που εισβάλλουν στις καλλιέργειες τους και ισοπεδώνουν σε λίγες ώρες τους κόπους μηνών. Από την άλλη στέκει το αστικό κατεστημένο, αυτοί που κατέχουν «θέσεις» σε άνετα γραφεία και διακινούν αφηρημένες ιδέες, συνταγμένες με την ανάλογη οικολογική ορολογία, σε μελέτες και υπηρεσιακά χαρτιά. Οπως τη δικαστίνα που είπε στον Σταμάτη Μπλάντζο που έδιωξε τους αγριόχοιρους από το χωράφι του με πυροβολισμούς «τι σε πειράζει που ένα γουρουνάκι θα φάει ένα-δύο καρπούζια». Η αφέλεια του οικολογικού-γραφειοκρατικού κατεστημένου σε όλο της το μεγαλείο.
Δεν είναι ένα-δύο καρπούζια, ούτε ένα γουρουνάκι. Πήγαμε σε χωράφι 50 στρεμμάτων με καλαμπόκι στην Κωπαΐδα και είδαμε τι σημαίνει ζημιά από υπερπληθυσμό αγριόχοιρου. Για κάθε κεφάλι καλαμποκιού που τρώει ένα «γουρουνάκι» κατεβάζει είκοσι φυτά. Τα γουρούνια δεν ταξιδεύουν ένα ένα. Πάνε σε αγέλες που αριθμούν δεκάδες ζώα. Στο έδαφος, η αριθμητική, δέκα γουρούνια επί είκοσι φυτά, παίρνει σάρκα και οστά και μετατρέπεται σε χαμένο οικογενειακό εισόδημα.
Τόμοι εγγράφων
Αυτό που είδαμε ήταν ένα μικρό δείγμα της καταστροφής σε ένα όψιμο καλαμπόκι, κομμάτι που άργησε να ωριμάσει. Τα πρώιμα είχαν ήδη θεριστεί, όσα είχαν μείνει όρθια. Καθώς βλέπουμε τη ζημιά έρχονται στον νου τα φυλλάδια συνεργείων απεντομώσεων που διανέμουν στις πόλεις οι επιχειρήσεις του είδους. Ο αστός δεν ανέχεται ένα ποντικάκι ούτε μια κατσαρίδα να του απειλήσει το εισόδημά του, με ένα τηλεφώνημα λύνει το πρόβλημά του, γρήγορα και νόμιμα.
Ο αγρότης που αντιμετωπίζει εκατοντάδες αγριόχοιρους των εκατό κιλών δεν τα βγάζει πέρα ούτε με τόμους εγγράφων. Το βλέπουμε στην αλληλογραφία του Κώστα Τσιλομήτρου με όλα τα αρμόδια τμήματα της διοίκησης: δασαρχείο, εισαγγελία, υπουργεία Γεωργίας και Περιβάλλοντος, Αστυνομία, δήμο, Περιφέρεια. Ολοι δηλώνουν αναρμόδιοι ή ανέτοιμοι, μερικοί απαντούν με ειρωνεία και κάποιοι ότι χρειάζονται περισσότερες μελέτες. Χαρακτηριστική η απάντηση εισαγγελέα που δηλώνει ότι οι αγριόχοιροι είναι άγριοι, άρα χωρίς ιδιοκτήτη, και συνεπώς δεν μπορεί να ασκήσει δίωξη!
Το έγγραφο δίνει μια δόση χιούμορ στην συζήτηση που αλλιώτικα θα ήταν ένας μακρύς κατάλογος ζημιών και καταστροφών. Ο Κώστας έχει εμπειρία που φτάνει μέχρι και υπουργικά γραφεία και λύση δεν βρήκε πουθενά. Αν και παμφάγος ο αγριόχοιρος είναι και εκλεκτικός. Διαλέγει την κατάλληλη στιγμή για να... θερίσει. Προτιμά τον καρπό γινωμένο, όχι άγουρο. Τα ρεβύθια της οικογένειας Τσιλομήτρου φαγώθηκαν την παραμονή της αποκομιδής.
Το ίδιο συμβαίνει με καρπούζια, ντομάτες, κολοκύθια, σπανάκι, καλαμπόκια. Προφανώς οι αγριόχοιροι καταλαβαίνουν ενστικτωδώς ποια φυτά και πότε θα τους δώσουν την μέγιστη τροφική αξία. Αν δεν είχαν αυτό το «ταλέντο» δεν θα έφταναν στα σημεία πληθυσμιακής αύξησης που παρουσιάζουν διεθνώς. Γιατί όμως τόσοι πολλοί αγριόχοιροι τώρα; Πάντα είχε αγριόχοιρο η Ελλάδα, ωστόσο στη δεκαετία του 1970 σπάνια ακουγόταν θήρευση αγριόχοιρου στη Νότια Στερεά, ενώ σήμερα είναι στο Καπανδρίτι Αττικής.
«Εκτατική» κτηνοτροφία
Το αίτιο μάλλον οφείλεται στην κακώς εννοούμενη «εκτατική» κτηνοτροφία, ιδέα που μας ήλθε από Βρυξέλλες μεριά και αφορούσε την ανοικτή εκτροφή χοίρων για την παραγωγή ποιοτικού κρέατος. Ανοικτή εκτροφή στην υπόλοιπη Ευρώπη των περιφραγμένων εκτάσεων είχε μια έννοια εντελώς διαφορετική από την ελληνική έννοια της ελεύθερης βόσκησης σε δημόσιο χώρο.
Ναι, οι μαύροι χοίροι της Ιβηρικής, αυτοί που δίνουν το εξαιρετικό χαμόν είναι ελεύθερης βοσκής, αλλά η ελευθερία έχει όρια, τα συρματοπλέγματα των ιδιωτικών κτημάτων όπου οι χοίροι βόσκουν «ελεύθερα». Και κάποια στιγμή τους συλλέγουν και τους οδηγούν στο σφαγείο για να γίνουν χαμόν. Εδώ η ελεύθερη βοσκή σήμαινε ανοικτό απερίφρακτο βοσκότοπο, επαφή του ήμερου με το άγριο, κάποτε εσκεμμένα για να αποκτήσουν τα ήμερα άγριο φαινότυπο και αυξημένη τιμή ανά κιλό, και μοιραία υπήρχαν μερικά ζώα «δραπέτες».
Οι ημίαμοι δραπέτες σε άλλες χώρες, π.χ. Τέξας ΗΠΑ και Αυστραλία, είναι τα ζώα με την μεγαλύτερη αναπαραγωγική ευρωστία και ανάλογη αύξηση της εξάπλωσής τους. Εδώ το πρόβλημα δημιουργήθηκε από την τοπική παρερμηνεία μιας ευρωπαϊκής πολιτικής που σχεδιάστηκε με δεδομένα άλλων τόπων και άλλων συνθηκών κτηνοτροφίας. Φαίνεται ότι αυτοί οι ημίαιμοι «δραπέτες» και όχι τα καθαρόαιμα αγριογούρουνα, είναι τα ζώα που σήμερα ρημάζουν την Κωπαΐδα. Τώρα τι γίνεται;
Σε δύο τετραγωνικά μέτρα τριφυλλιού μετρήσαμε δεκάδες τρύπες αρουραίων.
Στην Αγγλία ο δήμος αναλαμβάνει τη λύση όταν εμφανιστεί πρόβλημα αρουραίων σε ιδιωτική ιδιοκτησία.
Είναι προφανές ότι ο πληθυσμός το αγριόχοιρου στην Κωπαΐδα ξεπερνά τα όρια του παραδοσιακού ελληνικού κυνηγίου με παγάνα. Οι δίοδοι διαφυγής, τα αρδευτικά κανάλια, τα γύρω ορεινά με την πυκνή βλάστηση, η πανταχού παρούσα τροφή από τις καλλιέργειες, ανατρέπουν τα δεδομένα υπέρ του αγριόχοιρου.
Μέρη που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα έχουν προχωρήσει σε πρόσθετα μέσα ελέγχου, που μειώνουν μεν το πρόβλημα αλλά δεν το εξαλείφουν τελείως. Από ότι φαίνεται όταν «πιάσει» ο αγριόχοιρος, ή για πιο ακριβή όρο ο ημίαιμος αγριόχοιρος, το βέλτιστο που καταφέρνει ο έλεγχος είναι η μείωση σε ανεκτά επίπεδα ζημιών.
Μέσα καταπολέμησης
Μερικά από τα μέσα που χρησιμοποιούν οι Αμερικανοί και Αυστραλοί είναι η παρακολούθηση με οπτικά μέσα νυκτός, με θερμικές κάμερες, με ασυρμάτους σε κολάρα επιλεγμένων ζώων ώστε να παρακολουθούνται και να εντοπίζονται οι αγέλες. Επίσης χρησιμοποιούν μόνιμα στημένες παγίδες που πιάνουν ολόκληρη την αγέλη αγριόχοιρων μια περιοχής. Οι ηλεκτροφόροι φράχτες, το αγαπημένο μέσο απώθησης της αρκούδας όσο «οικολογικό» και αναίμακτο μέσο και αν ακούγεται δεν είναι λύση, απλά μετατοπίζει το πρόβλημα στις γειτονικές καλλιέργειες.
«Αυτά τα χωράφια είναι για μας ό,τι είναι το μαγαζί του κατοίκου της πόλης. Εδώ βγάζουμε τα προς το ζην», λέει ο Δημήτρης Τσακανίκας, που ασχολείται μια ζωή με την καλλιέργεια και δείχνει το τρακτέρ του. «Για να ζήσω πρέπει να δουλέψει αυτό και να βγάλει τα έξοδά του».
Η κυνηγετική περίοδος σε άλλες χώρες που έχουν πρόβλημα είναι ολόχρονα, χωρίς ποσοτικά όρια και με μέσα που στην Ελλάδα θα προκαλούσαν γενική ανατριχίλα: ραβδωτά όπλα με ειδικά υποηχητικά πυρομαχικά, διόπτρες νυκτός. Αυτά βέβαια για να γίνουν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις, και για να ληφθούν αποφάσεις πρέπει πρώτα να ενδιαφερθούν οι «αρμόδιοι». Και για να ενδιαφερθούν οι αρμόδιοι πρέπει να φτάσουν στα αυτιά τους δεδομένα από πηγές που οι ίδιοι θεωρούν αξιόπιστες. Οι αναφορές των πληγέντων καλλιεργητών δεν θεωρούνται αρκετές. Αν ο ΕΛΓΑ, ο αγροτικός ασφαλιστικός φορέας μάζευε στοιχεία αυτά ίσως να θεωρούνταν αξιόπιστα, αλλά ο ΕΛΓΑ δεν αποζημιώνει ζημιές που προκαλούν οι αγριόχοιροι.
Ο φαύλος κύκλος αυτός δεν σπάει εύκολα σε μια χώρα όπου το μέγιστο ποσοστό των ψηφοφόρων κατοικεί σε πόλεις και έχει «οικολογικές ευαισθησίες» στην καλύτερη των περιπτώσεων, ενώ στη χειρότερη θεωρεί τους πληγέντες που ζητούν το δίκιο τους αναξιόπιστους και πολιτιστικά κατώτερους
INFO
ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΑΡΟΥΡΑΙΟΙ
Εκτός από αγριόχοιρους η Κωπαΐδα είναι αρουραιόπληκτη. Στο καλαμπόκι που μπήκαμε για να δούμε τη ζημιά συναντήσαμε αρουραίους. Είναι πρόβλημα που χρονίζει και η πολιτεία προφανώς το θεωρεί αναγκαίο κακό. Δεν είναι παντού έτσι.Το 1973 η αγγλική κυβέρνηση εξέδωσε έκδοση στο κρατικό βιβλιοπωλείο που περιέγραφε με επιστημονικά στοιχεία από μελέτες, αλλά σε απλή κατανοητή γλώσσα το πρόβλημα του αρουραίου. Εκεί, που μετρούν άρα διοικούν, είχαν υπολογίσει τότε, το 1973, ότι κάθε αρουραίους καταναλώνει τροφή αξίας 12 στερλινών, 15 ευρώ ετησίως. Υπολογίστε 12 ευρώ για κάθε τρύπα αρουραίου σε ένα χωράφι και το πρόβλημα αρχίζει να παίρνει υπολογίσιμη διάσταση.
Νικήτας Κυπρίδημος
Φωτογραφίες: Χάρης Γκίκας
Η ουδετερότητα της επιστημονικής διατύπωσης καταρρέει όταν συζητάς με θύματα μιας κατάστασης. Αλλο να μιλάς για «αύξηση ενός είδους της πανίδας» και άλλο να έχεις μπροστά σου δέκα ανθρώπους που αντιμετωπίζουν άμεση, πραγματική και μετρήσιμη καταστροφή της σοδειάς τους.
ΚΥΝΗΓΙ
Στην Κωπαΐδα, οι καλλιέργειες είναι επαγγελματικές, είναι το κύριο μέσο βιοπορισμού και η ζημιά πλήττει άμεσα το εισόδημα και την επιβίωση των ανθρώπων αυτών και των οικογενειών τους.
Αυτά ζήσαμε πριν από λίγες μέρες μιλώντας με καλλιεργητές της Κωπαΐδας που ζουν αντιμέτωποι με τις ζημιές από τους αγριόχοιρους. Ο Κώστας Τσιλομήτρος είναι καθηγητής, βοηθά τον πατέρα του με την καλλιέργεια 105 στρεμμάτων εντός του καταφυγίου Αγριας Ζωής. Με δυσκολία διατηρεί την ψυχραιμία του.
«Οκτώ στρέμματα ρεβίθια, δεν πήραμε ούτε ένα κιλό, ΟΥΤΕ ΕΝΑ», λέει χτυπώντας το χέρι του σε έναν ογκώδη φάκελο με την αλληλογραφία που έχει με τους αρμοδίους για το πρόβλημα του. Και συνεχίζει: «Μας ξερίζωσαν το αμπέλι που το είχαμε δεκαετίες. Τραβάνε τις ελιές, δέντρα ολάκερα, τα κατεβάζουν κάτω για να φάνε τον καρπό.
Δεν είναι περιστασιακή ζημιά, είναι ολική καταστροφή αυτό που βιώνουμε. Δεν είναι δυνατό να έχεις εκατό στρέμματα και να μην μπορείς να βγάλεις ούτε τα έξοδά σου. Τα γουρούνια μας έχουν καταστρέψει, καταλαβαίνεις αυτό που σου λέω; Μας έχουν καταστρέψει!».
Οι υπόλοιποι καλλιεργητές κουνούν με κατανόηση το κεφάλι. Ολοι τους έχουν ανάλογες εμπειρίες εδώ και δέκα χρόνια, όταν άρχισαν οι πρώτες εμφανίσεις αγριόχοιρου στην περιοχή.
Ο κατάλογος των ζημιών είναι μακρύς, και δεν αφορά μόνο τα σπαρτά, αυτά που τρώνε οι αγριόχοιροι. «Μας κάνουν ζημιά στα μπαμπάκια» λέει ο Δημήτρης Τσακανίκας. Τρώει ο αγριόχοιρος μπαμπάκι; Είναι η αντίδραση του αφελούς. «Μπαίνουν και σπάνε τις σωλήνες του νερού» εξηγεί ο Δημήτρης. Και δεν είναι η μόνη ζημιά σε μη βρώσιμα αντικείμενα. «Να σου δείξω την αναφορά της ΔΕΗ για ζημιές σε ξύλινους πασσάλους, δεκάδες πασσάλους» σιγοντάρει ο Κώστας Τσιλομήτρος και τραβά ένα χαρτί από το ογκώδες ντοσιέ του, «όταν καταφέρνουν και καταστρέφουν εμποτισμένους πασσάλους της ΔΕΗ καταλαβαίνεις τι μπορούν να κάνουν σε μια ελιά» λέει κατατοπιστικά.
Η συζήτηση και η περιγραφή των ζημιών αρχίζει να συνθέτει μια εικόνα. Από τη μια είναι οι άνθρωποι που ζουν και εργάζονται στην ύπαιθρο, αυτοί που βιώνουν την καθημερινή επαφή με εκατοντάδες αγριόχοιρους που εισβάλλουν στις καλλιέργειες τους και ισοπεδώνουν σε λίγες ώρες τους κόπους μηνών. Από την άλλη στέκει το αστικό κατεστημένο, αυτοί που κατέχουν «θέσεις» σε άνετα γραφεία και διακινούν αφηρημένες ιδέες, συνταγμένες με την ανάλογη οικολογική ορολογία, σε μελέτες και υπηρεσιακά χαρτιά. Οπως τη δικαστίνα που είπε στον Σταμάτη Μπλάντζο που έδιωξε τους αγριόχοιρους από το χωράφι του με πυροβολισμούς «τι σε πειράζει που ένα γουρουνάκι θα φάει ένα-δύο καρπούζια». Η αφέλεια του οικολογικού-γραφειοκρατικού κατεστημένου σε όλο της το μεγαλείο.
Δεν είναι ένα-δύο καρπούζια, ούτε ένα γουρουνάκι. Πήγαμε σε χωράφι 50 στρεμμάτων με καλαμπόκι στην Κωπαΐδα και είδαμε τι σημαίνει ζημιά από υπερπληθυσμό αγριόχοιρου. Για κάθε κεφάλι καλαμποκιού που τρώει ένα «γουρουνάκι» κατεβάζει είκοσι φυτά. Τα γουρούνια δεν ταξιδεύουν ένα ένα. Πάνε σε αγέλες που αριθμούν δεκάδες ζώα. Στο έδαφος, η αριθμητική, δέκα γουρούνια επί είκοσι φυτά, παίρνει σάρκα και οστά και μετατρέπεται σε χαμένο οικογενειακό εισόδημα.
Τόμοι εγγράφων
Αυτό που είδαμε ήταν ένα μικρό δείγμα της καταστροφής σε ένα όψιμο καλαμπόκι, κομμάτι που άργησε να ωριμάσει. Τα πρώιμα είχαν ήδη θεριστεί, όσα είχαν μείνει όρθια. Καθώς βλέπουμε τη ζημιά έρχονται στον νου τα φυλλάδια συνεργείων απεντομώσεων που διανέμουν στις πόλεις οι επιχειρήσεις του είδους. Ο αστός δεν ανέχεται ένα ποντικάκι ούτε μια κατσαρίδα να του απειλήσει το εισόδημά του, με ένα τηλεφώνημα λύνει το πρόβλημά του, γρήγορα και νόμιμα.
Ο αγρότης που αντιμετωπίζει εκατοντάδες αγριόχοιρους των εκατό κιλών δεν τα βγάζει πέρα ούτε με τόμους εγγράφων. Το βλέπουμε στην αλληλογραφία του Κώστα Τσιλομήτρου με όλα τα αρμόδια τμήματα της διοίκησης: δασαρχείο, εισαγγελία, υπουργεία Γεωργίας και Περιβάλλοντος, Αστυνομία, δήμο, Περιφέρεια. Ολοι δηλώνουν αναρμόδιοι ή ανέτοιμοι, μερικοί απαντούν με ειρωνεία και κάποιοι ότι χρειάζονται περισσότερες μελέτες. Χαρακτηριστική η απάντηση εισαγγελέα που δηλώνει ότι οι αγριόχοιροι είναι άγριοι, άρα χωρίς ιδιοκτήτη, και συνεπώς δεν μπορεί να ασκήσει δίωξη!
Το έγγραφο δίνει μια δόση χιούμορ στην συζήτηση που αλλιώτικα θα ήταν ένας μακρύς κατάλογος ζημιών και καταστροφών. Ο Κώστας έχει εμπειρία που φτάνει μέχρι και υπουργικά γραφεία και λύση δεν βρήκε πουθενά. Αν και παμφάγος ο αγριόχοιρος είναι και εκλεκτικός. Διαλέγει την κατάλληλη στιγμή για να... θερίσει. Προτιμά τον καρπό γινωμένο, όχι άγουρο. Τα ρεβύθια της οικογένειας Τσιλομήτρου φαγώθηκαν την παραμονή της αποκομιδής.
Το ίδιο συμβαίνει με καρπούζια, ντομάτες, κολοκύθια, σπανάκι, καλαμπόκια. Προφανώς οι αγριόχοιροι καταλαβαίνουν ενστικτωδώς ποια φυτά και πότε θα τους δώσουν την μέγιστη τροφική αξία. Αν δεν είχαν αυτό το «ταλέντο» δεν θα έφταναν στα σημεία πληθυσμιακής αύξησης που παρουσιάζουν διεθνώς. Γιατί όμως τόσοι πολλοί αγριόχοιροι τώρα; Πάντα είχε αγριόχοιρο η Ελλάδα, ωστόσο στη δεκαετία του 1970 σπάνια ακουγόταν θήρευση αγριόχοιρου στη Νότια Στερεά, ενώ σήμερα είναι στο Καπανδρίτι Αττικής.
«Εκτατική» κτηνοτροφία
Το αίτιο μάλλον οφείλεται στην κακώς εννοούμενη «εκτατική» κτηνοτροφία, ιδέα που μας ήλθε από Βρυξέλλες μεριά και αφορούσε την ανοικτή εκτροφή χοίρων για την παραγωγή ποιοτικού κρέατος. Ανοικτή εκτροφή στην υπόλοιπη Ευρώπη των περιφραγμένων εκτάσεων είχε μια έννοια εντελώς διαφορετική από την ελληνική έννοια της ελεύθερης βόσκησης σε δημόσιο χώρο.
Ναι, οι μαύροι χοίροι της Ιβηρικής, αυτοί που δίνουν το εξαιρετικό χαμόν είναι ελεύθερης βοσκής, αλλά η ελευθερία έχει όρια, τα συρματοπλέγματα των ιδιωτικών κτημάτων όπου οι χοίροι βόσκουν «ελεύθερα». Και κάποια στιγμή τους συλλέγουν και τους οδηγούν στο σφαγείο για να γίνουν χαμόν. Εδώ η ελεύθερη βοσκή σήμαινε ανοικτό απερίφρακτο βοσκότοπο, επαφή του ήμερου με το άγριο, κάποτε εσκεμμένα για να αποκτήσουν τα ήμερα άγριο φαινότυπο και αυξημένη τιμή ανά κιλό, και μοιραία υπήρχαν μερικά ζώα «δραπέτες».
Οι ημίαμοι δραπέτες σε άλλες χώρες, π.χ. Τέξας ΗΠΑ και Αυστραλία, είναι τα ζώα με την μεγαλύτερη αναπαραγωγική ευρωστία και ανάλογη αύξηση της εξάπλωσής τους. Εδώ το πρόβλημα δημιουργήθηκε από την τοπική παρερμηνεία μιας ευρωπαϊκής πολιτικής που σχεδιάστηκε με δεδομένα άλλων τόπων και άλλων συνθηκών κτηνοτροφίας. Φαίνεται ότι αυτοί οι ημίαιμοι «δραπέτες» και όχι τα καθαρόαιμα αγριογούρουνα, είναι τα ζώα που σήμερα ρημάζουν την Κωπαΐδα. Τώρα τι γίνεται;
Σε δύο τετραγωνικά μέτρα τριφυλλιού μετρήσαμε δεκάδες τρύπες αρουραίων.
Στην Αγγλία ο δήμος αναλαμβάνει τη λύση όταν εμφανιστεί πρόβλημα αρουραίων σε ιδιωτική ιδιοκτησία.
Είναι προφανές ότι ο πληθυσμός το αγριόχοιρου στην Κωπαΐδα ξεπερνά τα όρια του παραδοσιακού ελληνικού κυνηγίου με παγάνα. Οι δίοδοι διαφυγής, τα αρδευτικά κανάλια, τα γύρω ορεινά με την πυκνή βλάστηση, η πανταχού παρούσα τροφή από τις καλλιέργειες, ανατρέπουν τα δεδομένα υπέρ του αγριόχοιρου.
Μέρη που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα έχουν προχωρήσει σε πρόσθετα μέσα ελέγχου, που μειώνουν μεν το πρόβλημα αλλά δεν το εξαλείφουν τελείως. Από ότι φαίνεται όταν «πιάσει» ο αγριόχοιρος, ή για πιο ακριβή όρο ο ημίαιμος αγριόχοιρος, το βέλτιστο που καταφέρνει ο έλεγχος είναι η μείωση σε ανεκτά επίπεδα ζημιών.
Μέσα καταπολέμησης
Μερικά από τα μέσα που χρησιμοποιούν οι Αμερικανοί και Αυστραλοί είναι η παρακολούθηση με οπτικά μέσα νυκτός, με θερμικές κάμερες, με ασυρμάτους σε κολάρα επιλεγμένων ζώων ώστε να παρακολουθούνται και να εντοπίζονται οι αγέλες. Επίσης χρησιμοποιούν μόνιμα στημένες παγίδες που πιάνουν ολόκληρη την αγέλη αγριόχοιρων μια περιοχής. Οι ηλεκτροφόροι φράχτες, το αγαπημένο μέσο απώθησης της αρκούδας όσο «οικολογικό» και αναίμακτο μέσο και αν ακούγεται δεν είναι λύση, απλά μετατοπίζει το πρόβλημα στις γειτονικές καλλιέργειες.
«Αυτά τα χωράφια είναι για μας ό,τι είναι το μαγαζί του κατοίκου της πόλης. Εδώ βγάζουμε τα προς το ζην», λέει ο Δημήτρης Τσακανίκας, που ασχολείται μια ζωή με την καλλιέργεια και δείχνει το τρακτέρ του. «Για να ζήσω πρέπει να δουλέψει αυτό και να βγάλει τα έξοδά του».
Η κυνηγετική περίοδος σε άλλες χώρες που έχουν πρόβλημα είναι ολόχρονα, χωρίς ποσοτικά όρια και με μέσα που στην Ελλάδα θα προκαλούσαν γενική ανατριχίλα: ραβδωτά όπλα με ειδικά υποηχητικά πυρομαχικά, διόπτρες νυκτός. Αυτά βέβαια για να γίνουν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις, και για να ληφθούν αποφάσεις πρέπει πρώτα να ενδιαφερθούν οι «αρμόδιοι». Και για να ενδιαφερθούν οι αρμόδιοι πρέπει να φτάσουν στα αυτιά τους δεδομένα από πηγές που οι ίδιοι θεωρούν αξιόπιστες. Οι αναφορές των πληγέντων καλλιεργητών δεν θεωρούνται αρκετές. Αν ο ΕΛΓΑ, ο αγροτικός ασφαλιστικός φορέας μάζευε στοιχεία αυτά ίσως να θεωρούνταν αξιόπιστα, αλλά ο ΕΛΓΑ δεν αποζημιώνει ζημιές που προκαλούν οι αγριόχοιροι.
Ο φαύλος κύκλος αυτός δεν σπάει εύκολα σε μια χώρα όπου το μέγιστο ποσοστό των ψηφοφόρων κατοικεί σε πόλεις και έχει «οικολογικές ευαισθησίες» στην καλύτερη των περιπτώσεων, ενώ στη χειρότερη θεωρεί τους πληγέντες που ζητούν το δίκιο τους αναξιόπιστους και πολιτιστικά κατώτερους
INFO
ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΑΡΟΥΡΑΙΟΙ
Εκτός από αγριόχοιρους η Κωπαΐδα είναι αρουραιόπληκτη. Στο καλαμπόκι που μπήκαμε για να δούμε τη ζημιά συναντήσαμε αρουραίους. Είναι πρόβλημα που χρονίζει και η πολιτεία προφανώς το θεωρεί αναγκαίο κακό. Δεν είναι παντού έτσι.Το 1973 η αγγλική κυβέρνηση εξέδωσε έκδοση στο κρατικό βιβλιοπωλείο που περιέγραφε με επιστημονικά στοιχεία από μελέτες, αλλά σε απλή κατανοητή γλώσσα το πρόβλημα του αρουραίου. Εκεί, που μετρούν άρα διοικούν, είχαν υπολογίσει τότε, το 1973, ότι κάθε αρουραίους καταναλώνει τροφή αξίας 12 στερλινών, 15 ευρώ ετησίως. Υπολογίστε 12 ευρώ για κάθε τρύπα αρουραίου σε ένα χωράφι και το πρόβλημα αρχίζει να παίρνει υπολογίσιμη διάσταση.
Νικήτας Κυπρίδημος
Φωτογραφίες: Χάρης Γκίκας
