Στα χωριά του Βρύσινα φύεται σε ποσότητες το ακανθώδες χορταρικό ασκόλιμπρος, ή... γούλα με την γογγυλοειδή ρίζα, και καταναλώνονταν από εκατοντάδες χρόνια από τους Κρητικούς «που γνωρίζουν τις διατροφικές και θεραπευτικές του αξίες».
Αλλά και σήμερα οι παλαιοί κάτοικοι στο Αμπελάκι και στα άλλα χωριά του ιστορικού βουνού, συνηθίζουν αυτή την περίοδο να το φέρνουν από το χωράφι, να το μαγειρεύουν, να το βάζουν ως φαγητό στο τραπέζι τους και να τον καταναλώνουν… Όμως, το φυτό ζητείται και από άλλες περιοχές της Κρήτης, που δεν αναπτύσσεται «μήπως και ευδοκιμήσει και στα μέρη τους».
Βέβαια, σε όλα σχεδόν τα σπίτια των κατοίκων στο Αμπελάκι, ο ασκόλιμπρος είναι από τα πλέον εύγευστα φαγητά της Κρήτης «γνωρίζουν το χόρτο όλοι», όπως και στους άλλους οικισμούς Όρος, Σελλί, Γουλεδιανά, Μύρθιο και το σημαντικό είναι ότι την κατανάλωση του και τις υγιεινές ιδιότητές του γνωρίζουν και οι νέοι που κατοικούν και εκτός χωριού, και τακτικά, έχοντας μάθει «τους τόπους ανάπτυξής τους», σπεύδουν και το μαζεύουν…
«ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΤΟ ΜΗΝΑ ΚΡΕΑΣ…»
Η παλαιά αεικίνητη γιαγιά του Βρύσινα Ελένη Τζονεβράκη 96 χρόνων σήμερα και με πλήθος εγγονιών, ως… ειδικευμένη στην παραδοσιακές τροφές της κρητικής γης και στο μαγείρεμά τους, γνωρίζει και όταν φτάσουν στο σπίτι της κόρης της Κατίνας Βουρβαχάκη, στο Αμπελάκι, όπου διαμένει, αναλαμβάνει τα… πάντα, από το καθάρισμα του χόρτου, το πλύσιμο και ψήσιμο.
Άλλωστε, στα αμείλικτα χρόνια που έζησε και ανατράφηκε στο Σελλί, «τα χόρτα ήτανε το κύριο φαγητό μας».Θα πει, αγανακτισμένη, για το νέο τρόπο… σύγχρονης διατροφής που έχει παγιωθεί: «Από κοπελιά τα έμαθα και ανέβαινα στο Βρύσινα και στσι ποταμούς και τα μάζευα! Με τσι γούλες και τα άλλα χόρτα ανατραφήκαμε και κρατηθήκαμε και εδά οι νέοι γατέχουνε μόνο τα σουβλάκια και τσι πίτσες. Ο κόσμος τότεσάς ήτανε σίντερο και εδά γίνηκενε σαπίλα! Χόρτα τρώγαμενε να ανατραφούμε και μια φορά το μήνα, την Κυριακή, κρέας… Που να πάνε εδά οι κοπελιές να βρούνε γούλες! Ούτε τσι γατένε μα δεν πάνε κιόλας γιατί φοβούνται μη χαλάσουνε τα νύχια-ν-τωνε. Εκειά καταντήσανε! Για αυτό θωρείς και τα νοσοκομεία γεμίσανε με αρρώστους…»
ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟ ΦΑΡΜΑΚΟ
Πέρα από τη νοστιμιά του φαγητού, η καλοσυνάτη γιαγιά επιμένει στην υγιεινή του ασκόλιμπρου που εκτός από το φύλλωμά του μαγειρεύονται και οι ρίζες του «με το κρέας και είναι πολύ ωραίο φαγητό». Μα και η λήψη του ζωμού από τη βράση του χορταρικού χαρακτηρίζεται από την παραδοσιακή ιατρική ως «θαυματουργό φάρμακο στη θεραπεία των νεφρών και αλλού».
Το ακανθώδες χορταρικό που η συλλογή του απαιτεί προσοχή και είναι επίπονη, αυτή την περίοδο για όσους δεν το γνωρίζουν ή δεν διαθέτουν χρόνο, διατίθεται και σε λαϊκές αγορές της Κρήτης προς 4 ευρώ το κιλό και προκαλεί ζήτηση. Όμως, δεν λείπουν αυτή την περίοδο και οι άνθρωποι από άλλες περιοχές της Κρήτης, κυρίως από τα Χανιά, που φτάνουν τακτικά στην περιοχή του Βρύσινα και συλλέγουν σπόρο από το φυτό για να τον μεταφέρουν στα δικά τους χωράφια και να αναπτυχθεί και στους τόπους τους.
Η ραγδαία αύξηση των θανατηφόρων περιστατικών της εποχής, κινητοποίησε τον πληθυσμό να ανατρέξει στα φάρμακα της φύσης στην Κρήτη. Άλλωστε, όπως έχει αποδειχτεί, η φύση είναι γιατρός!
