Το ζήτημα των διαφορών μεταξύ ανδρικών και γυναικείων εγκεφάλων έχει προσφέρει έδαφος για πολλές παρεξηγήσεις στο σχετικό ερευνητικό πεδίο, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μη συνεκτικά ευρήματα και αντικρουόμενες απόψεις, ενώ κάποια βασικά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.
Τις απαντήσεις θέλησε να δώσει η μεγαλύτερη και πιο εμπεριστατωμένη σχετική μελέτη, αυτή που διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, οι οποίοι χρησιμοποίησαν δεδομένα από 5.000 άτομα που συμφώνησαν να υποβληθούν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου.
Σε γενικές γραμμές, οι δύο αντικρουόμενες θεωρίες σχετικά με τη διαφορά του ανδρικού εγκεφάλου από τον γυναίκειο είναι από τη μια αυτή που υποστηρίζει ότι οι εγκεφαλικές διαφορές αντανακλούν τις διαφορές της συμπεριφοράς που εξυπηρετούν εξελικτικούς στόχους και από την άλλη αυτή που υποστηρίζει ότι οι εν λόγω διαφορές εξυπηρετούν μόνο τις στερεοτυπικές πεποιθήσεις και πολιτικές που σχετίζονται με το φύλο.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι πολλές φορές υπάρχει η τάση να θεωρούμε τον εγκέφαλο των δύο φύλων είτε πανομοιότυπο είτε τελείως διαφορετικό, μια προκατάληψη που μπορεί να υπονομεύσει την αξιόπιστη εξέταση των δεδομένων. Οι ίδιοι φρόντισαν να μην πέσουν σε αυτήν την παγίδα. Τα βασικά τους ευρήματα είναι τρία.
Σύμφωνα με το πρώτο, υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στους εγκεφάλους των ανδρών και σε αυτούς των γυναικών, αλλά υπάρχουν επίσης πολλές αλληλοεπικαλύψεις. Η πιο σημαντική διαφορά ήταν ότι οι άνδρες του δείγματος είχαν μεγαλύτερους εγκεφάλους από τις γυναίκες, το οποίο δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι άνδρες είναι σε γενικές γραμμές πιο μεγαλόσωμοι. Επίσης, είχαν πιο πυκνό εγκέφαλο και περισσότερη λευκή ουσία. Σημαντικές διαφορές παρατηρήθηκαν επίσης και σε επίπεδο εγκεφαλικών δομών, όπως είναι η αμυγδαλή, ο ιππόκαμπος και ο επικλινής πυρήνας.
Η αμυγδαλή είναι η έδρα των συναισθημάτων, ο ιππόκαμπος εκτελεί πολλές λειτουργίες, μία εκ των οποίων είναι η ρύθμιση των συναισθημάτων, και ο επικλινής πυρήνας έχει σημαντικό ρόλο στο κύκλωμα της ανταμοιβής του εγκέφαλου. Ωστόσο, ενώ η συνολική διαφορά του μεγέθους του εγκεφάλου μπορούσε να εξηγήσει τις διαφορές σε κάποιες εγκεφαλικές περιοχές και δομές, όπως είναι ο θάλαμος και ο ιππόκαμπος, κάτι τέτοιο δεν συνέβη με την αμυγδαλή. Ο συγγραφέας της μελέτης επισημαίνει ότι το ουσιαστικό ερώτημα που προκύπτει είναι εάν οι διαφορές μεγέθους που παρατηρούνται στις εγκεφαλικές δομές μεταξύ ανδρών και γυναικών αντανακλούν τη γενικότερη διαφορά μεγέθους ή εάν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο στην εγκεφαλική περιοχή που καθορίζει το μέγεθός της. Το γεγονός ότι οι ίδιοι ερευνητές δεν είναι σε θέση να διακρίνουν ποιες από τις διάφορες αυτές έχουν σημασία και ποιες όχι αποτελεί μια σημαντική υπενθύμιση του ότι η κατανόηση της διαφοράς των εγκεφάλων των δύο φύλων βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο.
Σύμφωνα με το δεύτερο εύρημα, οι διαφορές που εντοπίστηκαν θα μπορούσαν μακροχρόνια να βοηθήσουν στην κατανόηση και τη θεραπεία νοσημάτων που τείνουν να εμφανίζονται συχνότερα στο ένα φύλο. Οι ερευνητές κάνουν λόγο κυρίως για νευροαναπτυξιακές διαταραχές, ψυχιατρικά νοσήματα και νευροεκφυλιστικές νόσους. Παράλληλα, τονίζουν ότι πάρα τα πολλά σημεία στα οποία οι εγκέφαλοι των δύο φύλων είναι παρόμοιοι, υπάρχουν και αυτά στα οποία διαφέρουν κι εκεί προσφέρεται μια πραγματική ευκαιρία για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας.
Τέλος, οι ερευνητές επεσήμαναν ότι είναι πολύ νωρίς για να καταλήξει κάποιος με ασφάλεια σε αιτιώδεις σχέσεις. Το προφανές ερώτημα είναι εάν οι διαφορές στη συμπεριφορά οφείλονται στις διαφορές που παρατηρούνται στις εγκεφαλικές δομές. Οι διαφορές αυτές, όμως, από μόνες τους δεν εξηγούν τίποτα. Για παράδειγμα, εάν οι γυναίκες μαθαίνουν από μικρή ηλικία να συμπεριφέρονται διαφορετικά, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στη διαμόρφωση διαφορετικών εγκεφαλικών δομών. Οι ερευνητές, άλλωστε, τονίζουν ότι η μελέτη τους περιορίστηκε στην περιγραφή των διαφορών και δεν αναζήτησε τα αίτια. Σύμφωνα με τα δεδομένα που εξέτασαν βέβαια, υποστηρίζουν ότι μπορούν να ξεκινήσουν να σκέφτονται την ύπαρξη γενετικών και περιβαλλοντικών αίτιων, αλλά δεν έχουν φτάσει σε αυτό το στάδιο.
Στην παρούσα φάση λοιπόν, τα έγκυρα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στον ανδρικό και τον γυναικείο εγκέφαλο, αλλά ακόμα δεν γνωρίζουμε τη σημασία τους.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Κ. Κωνσταντινίδης, Χειρουργός, Ουρολόγος-Ανδρολόγος, Πρόεδρος του Ανδρολογικού Ινστιτούτου Αθηνών, www.andrologia.gr
